تومور مغزی در اثر تجمع غیر عادی سلول‌‌ها در مغز ایجاد می‌شود. امروزه روشهای درمانی متنوعی برای تومورهای مغزی وجود دارد که پزشک متخصص با توجه به شرایط بیمار تجویز می‌کند.

تومورهای مغزی و انواع آن

تومور مغزی توده‌ای از سلول‌های غیرعادی در مغز یا در اطراف آن است. تومور مغزی انواع بسیار متنوعی دارد. برخی از تومورهای مغزی غیر سرطانی (خوش‌خیم) بوده و برخی دیگر، تومورهای مغزی سرطانی (بدخیم) هستند.

ممکن است تومورهای مغزی از مغز شروع شده (تومورهای مغزی اولیه) یا ممکن است سرطان در هر نقطه‌ای از بدن وجود داشته باشد و به سمت مغز گسترش یابد (تومورهای مغزی ثانویه یا متاستاز). سرعت رشد تومورهای مغزی ممکن است بسیار متفاوت باشد. نرخ رشد و محل تومور مغزی در چگونگی تاثیر این عارضه بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد.

روش‌های درمان تومورهای مغزی به نوع تومور و سایز و محل آن بستگی دارد. همانطور که گفته شد، تومور مغزی به دو نوع خوش‌خیم و بدخیم (سرطانی) تقسیم می‌شود و علائمی مانند سرگیجه، سردرد شدید، تهوع و اختلالات بینایی را به همراه دارد.

خوشبختانه به تازگی روش‌های بسیاری برای پیشگیری و درمان تومور مغزی وجود دارد. پس از انجام آزمایش‌های لازم مانند نمونه‌برداری، سی تی اسکن و ام آر آی و تشخیص نوع تومور در سر متخصص از روش‌هایی چون جراحی، پرتو درمانی و پرتو جراحی برای درمان تومور مغزی بهره می‌برند.

انواع تومور مغزی

عواملی که احتمال ایجاد تومورهای مغزی را افزایش می‌دهند

زمانی که به شما گفته می‌شود که تومور مغزی دارید، طبیعی است که از علت ایجاد آن نگران شوید اما هیچ کس به صورت قطعی نمی‌تواند علت تومور مغزی را تشخیص دهد. پزشکان به ندرت درمی‌یابند که چرا تومور مغزی در سر یک نفر شکل می‌گیرد و در سر یک نفر دیگر ایجاد نمی‌شود.

محققان در حال مطالعه هستند تا دریابند که افرادی که مبتلا به تومور مغزی شده‌اند در مقایسه با سایر افراد در معرض چه عواملی بوده‌اند. مطالعات نشان می‌دهد ک برخی از عواملی که احتمال ایجاد تومورهای مغزی را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• پرتو یونیزاسیون
• سابقه خانوادگی

پرتو یونیزاسیون

پرتو یونیزاسیون از اشعه ایکس قوی (مانند آنچه در پرتو درمانی از دستگاه‌های بزرگ به سر تابانده می‌شود) و منابع دیگر ممکن است باعث آسیب‌دیدگی سلول‌های و ایجاد تومور مغزی شوند. احتمال ایجاد تومور مغزی مانند مننژیوم یا گلیوم در افرادی که بیشتر در معرض پرتو یونیزاسیون قرار دارند بیش از سایر افراد است.

سابقه خانوادگی

به ندرت تومور مغزی به صورت وراثتی ایجاد می‌شود. فقط در تعداد بسیار کمی از خانواده‌ها چند نفر وجود دارند که به تومورهای مغزی مبتلا هستند.

علائم تومور مغزی

علائم تومور مغزی به سایز، نوع و محل تومور بستگی دارد. این علائم ممکن است زمانی که تومور مغزی باعث فشار بر عصب شده یا به قسمتی از مغز آسیب می‌رساند ایجاد شوند.

همچنین ممکن است این علائم زمانی که تومور جریان مایعی را که در مغز و اطراف آن در جریان است، مسدود می‌کند یا زمانی که مغز به دلیل تجمع مایعات متورم می‌شود، احساس شوند.

برخی از علائم تومورهای مغزی عبارتند از:

• سر درد (معمولا در هنگام صبح وخیم‌تر می‌شود.)
• حالت تهوع و استفراغ
• تغییر در تکلم، دید یا شنوایی
• اختلال در تعادل یا راه رفتن
• تغییر در خلق و خو، شخصیت یا توانایی تمرکز
• اختلال در حافظه
• حرکات ناگهانی یا انقباض ناگهانی عضلات
• بی‌حسی و احساس گزگز در دست‌ها و پاها

روشهای تشخیص تومور مغزی

اگر شما مشکوک به ابتلا به تومور مغزی هستید، ممکن است پزشک دستور انجام برخی آزمایش‌ها یا فرآیندها را برای شما بدهد. برخی از این آزمایش‌ها و فرآیندها برای تشخیص تومور در سر عبارتند از:

• معاینه مغز و اعصاب
• آزمایش‌های تصویری
• جمع‌آوری و آزمایش نمونه بافت غیرطبیعی (بیوپسی)

معاینه مغز و اعصاب

معاینه مغز و اعصاب شامل معاینه دید، شنوایی، تعادل، هماهنگی، قدرت و واکنش‌های غیرارادی است. ناتوانی در یک یا چند قسمت از بدن نشان‌دهنده محل آسیب‌دیدگی مغز است که ممکن است به دلیل وجود تومور ایجاد شده باشد.

آزمایش‌های تصویری

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) معمولا برای کمک به تشخیص تومورهای مغزی به کار برده می‌شود. در برخی موارد، برای مطالعات ام آر آی ممکن است رنگی از طریق سیاهرگ در بازو تزریق شود.

تعدادی از مولفه‌های اسکن ام آر آی تخصصی مانند ام آر آی فانکشنال، ام آر آی پرفیوژن و طیف‌سنجی رزونانس مغناطیسی ممکن است به پزشک در ارزیابی تومور و برنامه‌های درمانی آن کمک کند.

آزمایش‌های تصویری دیگر شامل اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) و توموگرافی انتشار پوزیترون (پی‌ای تی) می‌باشد.

جمع‌آوری و آزمایش نمونه بافت غیرطبیعی (بیوپسی)

بیوپسی به عنوان بخشی از یک عمل سرپایی برای برداشتن تومور انجام می‌شود. بیوپسی را می‌توان با استفاده از یک سوزن انجام داد. بیوپسی سوزن استرئو تاکتیک ممکن است برای تومورهای مغزی که دسترسی به آنها دشوار است یا تومرهایی که در قسمت‌های بسیار حساس مغز ایجاد شده‌اند و ممکن است در عمل‌های تهاجمی‌تر دچار آسیب‌دیدگی شوند، انجام شود.

جراح مغز و اعصاب یک سوراخ کوچک در جمجمه ایجاد می‌کند. یک سوزن ریز از طریق این سوراخ وارد مغز می‌شود. بافت با استفاده از این سوزن برداشته می‌شود. معمولا این فرآیند با کمک سی تی اسکن یا ام آر آی انجام می‌شود.

نمونه بیوپسی در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا سرطانی بودن یا خوش‌خیم بودن آن مشخص شود. این اطلاعات برای تشخیص تومور مغزی و پیش‌آگهی و از آن مهم‌تر برای هدایت درمان بسیار ضروری و حیاتی است.

روش درمان تومور مغزی خوش خیم و بدخیم

نوع درمان به نوع، سایز و محل تومور و همچنین سلامت عمومی و ترجیحات شما بستگی دارد. بر این اساس راه های درمان تومور مغزی به شرح زیر است:

• عمل جراحی
• پرتو درمانی
• رادیوسرجری استریوتاکتیک
• شیمی درمانی
• درمان‌های دارویی هدفمند

عمل جراحی برداشتن تومور مغزی

اگر تومور در محلی ایجاد شده باشد که دسترسی به آن برای انجام عمل جراحی وجود داشته باشد، جراح هر مقدار از تومور را که بتواند برمی‌دارد. در برخی موارد، تومورها کوچک بوده و به راحتی از بافت اطراف مغز جدا می‌شوند، در این حالت جراح کل تومور را برمی‌دارد.

در موارد دیگر، تومورها را نمی‌توان از بافت اطراف آنها جدا کرد یا آنها در نزدیک قسمت‌های حساس مغز شکل گرفته‌اند که باعث می‌شود خطرات احتمالی ناشی از جراحی افزایش یابد.

پزشک در این گونه وضعیت‌ها هر مقدار از تومور مغزی را که بتواند بدون ایجاد خطر بردارد برمی‌دارد. حتی با برداشت قسمتی از تومور مغزی نیز نشانه‌ها و علائم بیماری شما کاهش می‌یابد.

عمل جراحی تومور مغزی با خطرات احتمالی مانند عفونت و خونریزی همراه است. عوامل خطرآفرین دیگر به محل شکل‌گیری تومور مغزی در سر بستگی دارد. برای مثال، جراحی تومور مغزی در نزدیکی عصب‌ها متصل به چشم ممکن است احتمال کوری را افزایش دهد.

درمان تومور مغزی با پرتو درمانی

در پرتو درمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس یا پروتون‌ها برای از بین بردن سلول‌های تومور مغزی استفاده می‌شود. پرتودرمانی ممکن است توسط ماشین‌هایی در خارج از بدن (پرتو درمانی خارجی) انجام شود یا در موارد بسیار نادر، پرتو در داخل بدن و در نزدیکی تومور مغزی قرار داده شود (براکی تراپی).

پرتو درمانی خارجی فقط بر قسمتی از مغز تمرکز دارد که تومور در آن ناحیه واقع شده است یا ممکن است برای همه مغز به کار گرفته شود (پرتو کل مغز). پرتو کل مغز غالبا برای درمان سرطان که از قسمت‌های دیگر بدن به مغز گسترش یافته است انجام می‌شود.

عوارض جانبی پرتودرمانی مغز به نوع و میزان اشعه‌ای که به شما تابانده می‌شود بستگی دارد. برخی عوارض جانبی که در حین پرتو درمانی یا بلافاصله پس از آن ایجاد می‌شوند عبارتند از احساس خستگی و ضعف مفرط، سر درد و تحریک پوست سر.

رادیوسرجری استریوتاکتیک

رادیوسرجری استریوتاکتیک نوعی عمل جراحی به روش قدیمی و سنتی نیست. در رادیوسرجری از پرتوهای چندگانه برای درمان بسیار متمرکز و کشتن سلول‌های تومور مغزی در یک قسمت بسیار کوچک استفاده می‌شود.

هر پرتو از اشعه، قدرت زیادی ندارد اما نقطه‌ای از تومور مغزی که همه پرتوها به آن تابانده می‌شود مقدار زیادی اشعه دریافت می‌کند تا بتواند سلول‌های تومور مغزی را از بین ببرد.

انواع مختلف تکنولوژی برای انجام رادیوسرجری و ارسال اشعه برای درمان تومور مغزی مانند چاقوی گاما یا شتاب‌دهنده خطی به کار برده می‌شوند. رادیوسرجری معمولا در یک جلسه درمانی انجام شده و در بیشتر موارد شما می‌توانید در همان روز به منزل بروید.

درمان تومور مغزی با شیمی درمانی

در شیمی درمانی از دارو برای از بین بردن سلول‌های تومور مغزی استفاده می‌شود. داروهای شیمی درمانی ممکن است به شکل قرص‌های خوراکی یا تزریق در ورید استفاده شوند. داروی مورد استفاده در شیمی درمانی که غالبا برای درمان تومور مغزی به‌کار برده می‌شود تموزولامید (تمودور) است که به شکل قرص مصرف می‌شود.

بسیاری از داروهای دیگر نیز برای شیمی درمانی موجود است و ممکن است متناسب با نوع سرطان تجویز شوند. عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع و میزان مصرف داروها بستگی دارد. شیمی درمان باعث ایجاد حالت تهوع، استفراغ و ریزش مو می‌شود.

درمان دارویی تومور مغزی

درمان‌های دارویی هدفمند بر ناهنجاری‌های موجود روی سلول‌های سرطانی تمرکز دارند. با متوقف کردن این ناهنجاری‌ها، درمان‌های دارویی تومور مغزی می‌تواند باعث مرگ سلول‌های سرطانی شوند. یکی از دارو درمانی‌های هدفمند برای درمان یک نوع از سرطان مغز به نام گلیوبلاستوم، بواسیزوماب (آواستین) است.

این دارو، از طریق ورید در بدن تزریق می‌شود و شکل‌گیری عروق جدید را متوقف کرده و خون‌رسانی به تومور مغزی را قطع کرده و سلول‌های تومور مغزی را از بین می‌برد.

داروی هدفمند اورولیموس (آفینیتور) برای درمان تومور خوش‌خیم مغز در افرادی که به اختلالات ژنتیکی اسکلروزیس توبروس مبتلا هستند به کار برده می‌شود. اورولیموس آنزیم‌های خون که در رشد سلول‌های سرطانی نقش دارند را مسدود می‌کند.

بهبودی پس از درمان تومور مغزی

از آنجا که تومورهای مغزی ممکن است در هر قسمتی از مغز که مهارت‌های حرکتی، گفتاری، دیداری و تفکر را کنترل می‌کنند ایجاد شوند، بازتوانی یک قسمت ضروری از دوران بهبودی است.

پزشک ممکن است شما را به سرویس‌هایی که می‌توانند به شما خدمات ارائه کنند ارجاع دهد که برخی از آنها عبارتند از:

• درمان های فیزیکی
• درما های شغلی
• گفتار درمانی
• تدریس خصوصی برای کودکان

درمان های فیزیکی

درمان‌های فیزیکی می‌توانند به شما در بازیابی توانایی‌های حرکتی و تقویت عضلانی کمک کنند.

درمان های شغلی

درمان‌های شغلی پس از بهبودی تومورهای مغزی یا بیماری‌های دیگر می‌توانند به شما در بازگشت به فعالیت روزمره مانند کار کردن کمک کنند.

گفتار درمانی

گفتار درمانی با متخصص برای اصلاح اختلالات گفتاری به شما کمک می‌کند تا اختلالات تکلمی را بهبود بخشید.

تدریس خصوصی برای کودکان

تدریس خصوصی برای کودکانی که در سن مدرسه هستند می‌تواند به کودکان در غلبه بر تغییرات حافظه و تفکر پس از ابتلا به تومورهای مغزی کمک کند.